Turquoise những điều còn uẩn khúc p1
Trong thời gian gần đây, khá nhiều người rao bán trên mạng hay trong những hội chợ đá quý trong nước. Họ rao bán những viên được cho là Turquoise tự nhiên có kích thước khá lớn, trọng lượng từ 5kg cho đến hơn chục kg. Màu sắc thì khá đẹp, chất lượng thì đồng đều thành khối ở dạng thận khá lớn. Hơn hết là giá bán khá rẻ so với thị trường thế giới. Qua quan sát thì khá giống Turquoise và người bán cho là đó là Turquoise tự nhiên. Tuy nhiên với kinh nghiệm của mình tôi vẫn thấy còn nhiều điều nghi vấn và khả nghi khi mà đá giả và đá nhân tạo đang ngày càng tràn lan trên thị trường, và để nhận biết chúng thì không đơn giản chút nào. Để độc giả hiểu rõ hơn, bây giờ chúng ta tìm hiểu qua về Turquoise được mệnh danh là “Lam ngọc” huyền thoại này.
Turquoise với màu xanh lam sáng phớt lục, màu sắc đặc trưng của khoáng vật chứa đồng, ánh sáp. Công thức hóa học là CuAl6(PO4)4(OH)8.5H2O Về nguồn gốc hình thành. Là kết quả của quá trình nước bề mặt (chủ yếu nước mưa) thấm sâu qua các khe nứt tạo ra do các hoạt động địa chất. Số nước này sẽ hòa tan kèm theo các ion Cu+ từ môi trường xung quanh. Nước giàu Ion Cu+ khi di chuyển xuống dưới sẽ gặp lớp đất đá giàu Al+ và P- và tiếp xuất với nguồn nhiệt từ khối magma xâm nhập gây phản ứng cuối cùng sẽ tạo ra Turquoise. Chính vì vậy Turquoise thường xuất hiện nơi có mỏ Đồng và giàu các sản phẩm phong hóa từ mỏ đồng
Hình 1: sơ đồ sự hình thành Turquoise
Vậy nên mỏ Turquoise thường dưới dạng mạch hoặc vỉa hoặc dạng thận xâm tán vào các lớp đá cứng vây quanh. Các mạch thường chỉ có bề dày cỡ 1 – 4 cm. chiều rộng và dài tầm mét tới vài mét ( đại diện các mỏ ở khu vực Iran). Nhưng các mạch lại không đồng nhất thường bị xem cắt đứt bởi các mạch tạp chất gây thiếu đồng nhất bị vụn vỡ, độ thu hồi thấp. Do đó việc khai thác được một viên lớn để trưng bày hay tạp thành tượng là vô cùng khó. Các mẫu khai thác được hầu chỉ để làm trang sức; như mặt nhẫn, dây chuyền, các hạt vòng.
Ở Iran để khai thác người ta sẽ dùng giếng mỏ và phía dưới đào lò nằm ngang để khai thác, thăm dò theo các mạch, vỉa Turquoise, công việc khai thác thường chỉ dung cuốc đôi khi phải dùng tới mìn. Khi khai thác đá thải sẽ nhiều hơn rất nhiều khi so với số lượng Turquise. Các viên quặng nhỏ chứa Turquoise Kích thước từ 3.0 x 3.0 cm tới tầm 10 x 10 Cm. tất cả sẽ được cho vào bao và vận chuyển tới xưởng, ngôi làng. Nơi đó sẽ có những người nhiều kinh nghiệm sẽ kiểm tra phân loại các đá có thể làm được trang sức, số không đạt sẽ được đưa ra cho chợ để khách mua về chơi hoặc sưu tầm tìm kiếm vận may. Từ số quặng đẹp sẽ đưa đi để mài và chế tạo. hầu như là chỉ mặt nhẫn, mặt dây, hạt vòng tay. Đối với người Iran theo hồi giáo, mặt nhẫn trang sức Turquoise là một vật thiêng liêng.
Hình 2a:hầm mỏ khai thác Turquoise tại Iran
Hình 2b: Một kiểu mạch vừa giống dạng xâm tán trong hầm lò khai thác Turquoise
Hình 3.(1,2,3): về vận chuyển quặng từ mỏ về và được phân loại chất lượng bằng tay thủ công
Hình 4 (1,2,3) Chùm hình ảnh: các viên Turquoise được chế tác và buôn bán
Hình 5: Turquoise được mua bán ngay tại chợ và cửa hàng.
Hình 7: Turquoise không đạt sẽ được bán ở chợ với dạng thô, dành cho sưu tầm hoặc người săn hàng rẻ.
Như ta đã thấy ngay tại mỏ khai thác turquoise mà cũng khó mà kiếm được viên kích thước chục cm, cân nặng cũng gần chục. Thế mà tại sao Việt nam cách hàng ngàn km, lại có những viên giá rất rẻ còn bán theo cả kg chất đá thì xanh “rờn”. Trên thế giới từ lâu đã xuất hiện đá Turquoise giả và tổng hợp, ngày càng khó nhận biết và phân biệt với đá tự nhiên kể cả với những chuyên gia nhiều kinh nghiệm, nếu không có sự trợ giúp của máy móc. Chính vì lẽ đó ta sẽ tự đặt được câu hỏi cho chính mình về các mẫu to lớn làm trưng bày đang được rao bán này. và tôi nghĩ đây chính là một trong nguyên nhân đã khiến người việt nam nhìn sai giá trị của đá bán quý Turquoise và không chuộng Turquoise vì nghĩ nó “rẻ mạt”. Thực sự chỉ những người am hiểu mới hiểu được vẻ đẹp và giá trị của Turquoise. Trong kỳ tới tôi sẽ nói thêm về đá Turquoise tổng hợp và giả, hy vọng sẽ có ích và gây thú vị cho bạn đọc.
Tài liệu tham khảo từ: Patrick Voillot
Xin cảm ơn
02/01/2020 .Nguyễn Quang Duy (www.quangduy.org)
